Ekmeklik buğday dünya üzerinde en çok ekilen ve en geniş tarımsal alanı kaplayan tarım bitkisidir. Un ve hayvan yemi üretiminde kullanılan temel bir gıda maddesidir. Dünya ekmeklik buğday ticareti, diğer tüm tarımsal ürünlerin toplamından daha fazladır. Ülkemizde de yaygın olarak ekilmektedir. Ekmeklik buğday ülkemizde en çok üretilen tarımsal üründür.
Ekmeklik buğday 4 farklı şekilde sınıflandırılabilir;
• Tane sertliğine göre: sert buğday – yumuşak buğday
• Tane rengine göre: beyaz buğday – kırmızı buğday
• Başak yapısına göre: kılçıklı buğday – kılçıksız buğday
• Ekilişlerine göre: yazlık buğday – kışlık buğday

Enerji değeri oldukça yüksek (mısırdan sonra), ham protein değeri % 12-14 arasında olan çok iyi bir yem maddesidir. Hava şartlarında kurutulmuş buğday % 88-90 oranında kuru madde, % 10-12 arasında su içerir. Hayvan beslemede buğdayın rasyondaki oranı % 50'yi geçmemelidir. Un yapılırken ortaya çıkan yan ürünleri hayvan yemi olarak oldukça önemli yem ham maddelerindendir.

Hayvan beslenmesinde kullanılan en önemli bitkilerden biri mısırdır.
Mısır, besi ve süt sığırcılığı başta olmak üzere hemen hemen tüm hayvan beslenmesinde kullanılan nadir bitkilerden biridir. Ancak öğütülmediği yada kırılıp verilmediği sürece hayvan bu besinden yeterince faydalanamaz.

Mısırın genel özelliklerine baktığımızda,
Hücre duvarının % 70 – 95’ini NOP’ler oluştuğunu görürüz. Genç kanatlılarda bu bileşikleri parçalayan bileşikler bulunmamaktadır ve öğütülüp, kırılıp verilmezse yeterince yararlanamazlar.
Tohum embriyosunda yüksek düzeyde doymamış yağ asitleri bulunur.( Oleik ve Linolenik asit) Bu besi sığırlarında yumuşak vücut yağı oluşumuna neden olur. Besi sığırlarında kullanılması son derece önemlidir. Ancak tek besi maddesi olarak kullanılmamalıdır.
Kuzularda ise mısır doğranmış ot ile karışık verilmelidir. Bu şekilde daha iyi bir besi maddesi elde edilmiş olunur.
Sığırlarda olduğu gibi, mısırın yumurta tavuklarında da kullanılabilinir. Ancak besi değerinin yüksek olması nedeniyle tavuklarda tek besin maddesi olması başka olumsuz sonuçlara neden olabilir.

Mısır eğer öğütülmüş ve kırılmış halde uzun süre saklanacak olursa yapısındaki yağ acılaşarak önemli sorunlara yol açabilir. Mısırı depolama esnasında içerdiği su oranı mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Çünkü bu oran % 12-14’ ü geçerse küflenmeye ve takiben mikotoksin oluşumuna neden olup kullanımı ortadan kalkar.Acılaşma ve küflenmenin önlenmesi için ayrıca yem katkı maddelerine başvurulabilir.
Kanatlılarda yaygın olarak kullanılır ve % 60’ a kadar katılabilir. Süt ineklerinde hayvan başına 2 kg. mısırın diğer yem maddeleri ile birlikte yedirilmesi uygun olacaktır.

Sığır ve koyunlarda yem maddesi olarak kullanıldığında mısırın % 88-90'ına eşdeğer bir besin maddesi özelliği taşır ve %12 dolayında ham protein içerir. Besi hayvancılığında en çok kullanılan iyi bir yem maddesidir. Rasyonda yüksek oranda kullanıldığında mineral madde ilavesi gereklidir.

Arpa Ezmesi arpa tüketebilmenin en kolay yollarından biridir. Arpa kepeği çıkarılmayan bir tahıldır. Araştırıldığında sizi faydaları ile hayran bırakacak bir tahıll olmasına rağmen arpa tüketim alanı sınırlıdır. Ekmek yapım malzemesine katarak veya arpa ezmesini süt ve meyve kuruları ile karıştırarak kolay ve lezzetli tüketebilirsiniz.

Arpanın bilinen en önemli faydası halsizlik karşısında insan güç ve kuvvetini arttırmasıdır. Geçmiş dönemlerde hasta güçlensin diye arpa lapası veya arpa çorbası bir ilaç gibi kullanılmaktaydı. Arpa Ezmesi günlük 2 yemek kaşığı tüketimi ile umulan faydaları görmenizi sağlayacaktır.

Arpa, hayvanlara kırılarak veya öğütülerek verildiğinde daha fazla yararlı olur. Tüm hayvanların yem rasyonlarında kullanılır. Sürekli arpa ağırlıklı yemlerle hayvanları beslemek, hayvanda bıkkınlığa sebep olur. Bu nedenle arpa, kaliteli kuru otlarla verildiğinde iştahla tüketilir.

İçerdiği protein bakımından daneleri arasında farklılıklar gösterir. Genelde hayvan beslenmesinde kullanılır. Üretimi buğday ve arpa kadar değildir.
Hayvan beslenmesinde belli sınırlarda kullanılır. Koyunlara günlük 0,5 kg'dan fazla verilmez. Kanatlı rasyonlarındaki oranı yumurtacılarda % 25, etçilerde % 20’den fazla olmamalıdır.

Hayvan beslemede en çok tercih edilen ürünlerden olan mısır’ın uygun sıcaklıkta işlenerek nişasta jelatinizasyonunu yani nişasta sindirilebilirliliğini arttırmak, dolayısı ile yüksek verimi elde etmek amaçtır.
Mısır Flake’nin en çok kıyaslandığı ürün olan mısır kırmasına göre çok fazla artıları vardır. Sindirim, mısır kırmasında % 87 iken Mısır Flake’de sindirim % 96,5’le gerçekleşmektedir. Yapılan çalışmalarda günlük süt veriminde % 11 - % 13,5 artış sağladığı tespit edilmiştir. Ayrıca mikrobiyal protein sentezi artacağı için protein sindirimi için harcanan enerji miktarı minimum düzeyde gerçekleşir. Enerji maliyetlerinin yüksek olduğu ülkemizde maliyet değerleri Mısır Flake ile düşüş sağlamaktadır. Hayvanlarda döl kontrolü bu sayede kolay yapılır ve yüksek düzeyde gerçekleşmektedir. Hayvan beslemede kuru madde tüketimi artacağı için süt verimi, süt proteini, süt yağı ve sindirim derecesinde belirgin artışlar gözlenmektedir.
Üretim teknolojisi hijyenik olduğu için zararlı mikroorganizmalar uzaklaştırılır. Yapısı ve formu ile unifeed mixer ile yapılan karmalarda rasyona çok rahat uyum sağlayabilir. Mısır Flake iyi bir enerji kaynağıdır. Kızgınlık kontrolü kolay yapılabilir. Özellikle serbest sistemlerde mutlaka rasyonda Mısır Flake ile destekleme gerekmektedir. Hayvanlarda günlük kesif yem tüketimini belirgin düzeyde azaltır.
Günlük ortalama hayvan başına 3 - 5 kg/gün miktarı uygulanmalıdır.

%46 ÜRE Azotu (NH2-N) ÜRE %46 azot oranıyla en yüksek azot oranına sahip gübre çeşididir. Beyaz renkte ve kokusuz olup, pril veya granül yapıdadır. ÜRE tüm bitkilerde, üretim periyodu boyunca kullanılabilmektedir.
Bitkiler ÜRE azotunu bünyelerine doğrudan alabilirler. Fakat ÜRE'nin bitkilere daha yarayışlı hale gelebilmesi için parçalanarak amonyum ve nitrata dönüşmesi gerekir. Bu sürede göz önüne alındığında diğer azotlu gübrelere göre ÜRE uygulamasının daha önce yapılması gerekmektedir.

ÜRE toprağa atıldığı zaman, toprakta bulunan üre bakterileri tarafından parçalanarak form değiştirir ve yarayışlı hale geçer.
Bu dönüşüm sırasında, üst gübresi olarak kullanılan ÜRE'nin toprak yüzeyinde kalması halinde kısa sürede %30'a varan gaz halinde azot kayıpları yaşanabilmektedir. Özellikle bu durum kireçli ve kumlu toraklarda daha yüksek gözlenmektedir. Ayrıca hava sıcaklığının yüksek olması da azot kaybını arttırmaktadır.

ÜRE'den etkin şekilde faydalanabilmek ve azot kayıplarını azaltabilmek için uygulanan gübrenin toprak altında kalması gerekir. Dikkat edilmesi gereken husus ise ÜRE'nin bitki köküne veya ekilen tohuma değmemesidir.
ÜRE'nin bitkilerde boy yapıcı ve kök geliştirici etkisi vardır. Ayrıca meyve ve dane gelişimine de etki etmektedir. Bu özellikleri de dikkate alındığında hububat ve mısır başta olmak üzere her türlü bitkide rahatlıkla kullanılabilir.

Amonyum Nitrat Gübresi Ürün İçeriği
%33 Azot (N)
%16.5 Amonyum Azotu (NH4-N)
%16.5 Nitrat Azotu (NO3-N)

Amonyum Nitrat gübresi bünyesinde %16,5 amonyum ve %16,5 nitrat azotu olmak üzere toplam %33 azot bulunduran bir gübre çeşididir. Bu özelliği ve toprakta hızlı çözünen bir gübre olması sebebiyle hem hızlı etki eder, hem de etki süresi diğer azotlu gübrelere oranla daha uzun sürer.

Amonyum Nitrat uygulaması sonrasında toprakta herhangi bir pH değişimi gözlenmez. Yapısı gereği nötr tipte bir gübre olup her türlü toprakta rahatlıkla kullanılabilinir. İçeriğindeki nitrat azotunun kolay yıkanması sebebiyle yağış miktarı yüksek olan bölgelerde kullanımı çok fazla tavsiye edilmez. Bu tipteki bölgelerde Amonyum Nitrat kullanımı tek seferde değil, 2-3 uygulama şeklinde olmalıdır. Böyle bir uygulama ayrıca hem verime hem de kaliteye etki etmektedir. Amonyum Nitrat gübresi kurak bölgeler içinde büyük önem arz etmektedir. Türkiye koşullarında özellikle İç Anadolu gibi yağış oranı az olan bölgelerde %26 CAN gübresi yerine kullanımı tercih edilmelidir, zira Amonyum Nitrat gübresi toprağın kendi nemi ile eriyebilmektedir.

Amonyum Nitrat gübresinin suda hızlı ve kalıntısız çözünen bir yapıya sahip olmasından dolayı, damla sulama sistemlerinde sorunsuzca kullanılabilmektedir. Çeltik hariç, her türlü hububatta, sebzede, meyve ağaçlarında, zeytinde, bağlarda, pamuk, mısır ve ayçiçeğinde kullanılabilmektedir.

Kalsiyum Amonyum Nitrat Gübresi Ürün İçeriği
%26 Azot (N)
%13 Amonyum Azotu (NH4-N)
%13 Nitrat Azotu (NO3-N)
Dünyada en çok kullanılan azotlu gübrelerin başında gelen Kalsiyum Amonyum Nitrat (CAN) gübresi bünyesinde %13 amonyum ve %13 nitrat azotu olmak üzere toplam %26 azot bulundurur. Nötr karakterli bir gübre olan CAN her türlü toprakta kullanılabilmekte olup, toprak pH'sini değiştirmez. Sarı veya gri renkte, pril veya granül yapıda olabilmektedir. CAN gübresi içerdiği nitrat azotu sayesinde bitkiye direkt etki ederken, amonyum azotu sayesinde de gelişim süresi boyunca ihtiyaç duyulan azot kontrollü bir şekilde temin edilmiş olunur.
Yeteri kadar gübre kullanmadan yapılan uygulamalarda gelişimi gerilemiş ve solmuş bitki yapısı ortaya çıkarken, gereğinden fazla yapılan uygulamalarda ise aşırı gelişme ile birlikte, mahsulde olgunlaşma ve hasat gecikir.

CAN kullanımında dikkat edilmesi gereken diğer bir hususta, bu gübrenin kullanıldığı bölgeler de yağış miktarı yeterli olmalı veya sulama imkanı bulunmalıdır. Çünkü dolgu maddesi olarak kireç kullanılmakta olup, kireç suda yavaş ve uzun sürede çözünebilmektedir. Bu nedenle kurak bölgelerde Amonyum Nitrat kullanımı tercih edilmelidir.
Çeltik hariç, bütün bitkilerde rahatlıkla kullanılabilir. Özellikle Marmara ve Karadeniz gibi yağışlı bölgelerde ve asitli topraklarda kullanımı daha da önem arz etmektedir.

Amonyum Sülfat Gübresi Ürün İçeriği
%21 Amonyak Azotu (N)
%24 Kükürt (S)
Amonyum Sülfat, %21 oranında amonyum azotu (N) ve %24 oranında sülfat formunda kükürt (S) içeren bir gübredir. Çiftçilerimiz arasında kristal yapısından dolayı “Şeker Gübre” olarak ta bilinmektedir. İçeriğindeki kükürt sayesinde bitkilerin kükürt gereksinimi karşılanabilmektedir. Bu nedenle amonyum sülfat üst gübreleme yanında, taban gübresi olarak ta kullanılabilmektedir. Ayrıca içeriğinde bulunan azotun amonyum formunda olmasından dolayı da, toprakta bulunan fosforun alınımını arttırıcı etkisi vardır.

Amonyum formundaki azotun nitrata dönüşmesi sırasında ortamda zamanla pH düşer, uzun süreli kullanımlarda toprak asitliliği yükselir. Bu nedenle yoğun kullanımlarda kireçleme yapılmasına dikkat edilmeli ve ihmal edilmemelidir.
Genel olarak asitliliği yüksek topraklarda (pH düşük) Amonyum Sülfat yerine %33 Amonyum Nitrat gübresi uygulaması yapılmalıdır. Amonyum Sülfat asit karakterli olmayan tüm topraklarda yetişen; ağaçlarda ve sebzelerde rahatlıkla üst gübresi olarak uygulanabilmektedir. Özellikle çeltik tarımında çiftçilerimiz tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır.

DAP (18.46.0) Gübre Ürün İçeriği
%18 Azot (N)
%18 Amonyum Azotu (NH4-N)
%46 Fosfor (P2O5)

Bileşiminde %18 azot (N) ve %46 fosfor (P2O5) ihtiva eder. İçeriğindeki fosforun büyük kısmının suda eriyebilmesi ve azotunda amonyum formunda bulunmasından dolayı toprağa atıldıktan sonra, uygun koşullar (sıcaklık, nem) oluştuğu anda, fosfor ve azot kullanıma hazır olur.
Ayrıca yağış ve sulamanın gereğinden çok olması durumunda azotun amonyum formunda olmasından dolayı azot kaybı yaşanmaz.
DAP gübresi kompoze gübre çeşidi olmakla birlikte, fosforlu gübre gibi kullanılmalıdır. Aşırı fosfor uygulaması sonucunda toprakta fosfor birikimi meydana gelecek olup bu birikim çinko noksanlığına sebep olur. Bu nedenle dengeli gübreleme yapılmasına dikkat edilmelidir.
DAP kullanımında diğer önemli nokta ise uygulama zamanın doğru olmasıdır. Zamanından önce yapılacak uygulama fosforun topraktaki kireç ile birleşerek yararsız hale geçmesine neden olurken, geç yapılacak uygulamalarda ise fosforun toprak yüzeyinde kalacak olmasından dolayı bitkiye yine yarar sağlamayacaktır.

DAP gübresi hububat için uygun bir gübre olup, İç Anadolu da yoğun şekilde tercih edilmektedir. Ayrıca fosfor eksikliğinin yoğun hissedildiği topraklarda bir çok üründe başarı ile uygulanabilmektedir.
Hububat ekimlerinde mibzerle tohum derinliğine ve banda verilerek uygulanmalıdır. Ayrıca meyve ağaçlarında şubat ve mart aylarında, ilkbaharda ekilecek bitkilerde ise ekimden hemen önce tohum derinliğine uygulanması uygun olacaktır.

20.20.0 Kompoze Gübre Ürün İçeriği
%20 Azot (N)
%20 Amonyum Azotu (NH4-N)
%20 Fosfor (P2O5)
Bileşiminde %20 azot (N) ve %20 fosforu (P2O5) eşit oranda içeren bir gübre çeşidi olup; ülkemizde iki besin içeren kompoze gübreler içinde en çok kullanılan gübre çeşididir.

İçerdiği azotun tamamı ve fosforun tamamına yakını suda çözündüğü için bitkiler tarafından kolaylıkla alınır. Bünyesindeki azot; amonyum ve üre formunda olduğu için, yağış veya sulamayla topraktan kolay kolay yıkanmaz.
Ayrıca 20.20.0 kompoze gübrede azot kaynağı olan amonyum sülfattan dolayı kükürt de bulunmakta olup, bu gübre ile bitkilerin kükürt ihtiyacı da karşılanabilmektedir.

20.20.0 gübresi potasyum bakımından zengin ancak fosfor ve azot bakımından fakir, her cins toprakta rahatlıkla kullanılabilir. Ekim sırasında tohumun 5 ile 8 cm altına gelecek şekilde banda uygulanması en iyi kullanım şeklidir. Başta hububat olmak üzere ayçiçeği, pamuk ve çeltik tarımında kullanımı uygundur.

15.15.15 Kompoze Gübre Ürün İçeriği
%15 Azot (N)
%15 Fosfor (P2O5)
%15 Potasyum (K2O)
%10 Kükürt (S)

Bileşiminde %15 azot (N), %15 fosfor (P2O5) ve %15 potasyumu (K2O) eşit oranda içeren kompoze gübre çeşididir. Dengeli gübreleme yapmak için ideal bir ürün olan 15.15.15 gübresi mahsulde verime etki etmektedir.
15.15.15 gübresinde azot, fosfor ve potasyum dışında %10 oranında da kükürt bulunmaktadır. Kükürt SO4 formunda olup bitkiler tarafından doğrudan alınabilir formdadır. Bu gübrenin, potasyum açısından fakir olan topraklarda kullanılması tavsiye edilir. İçeriğinde bulunan potasyum sayesinde; don ve soğuklara dayanıklılık artar, hastalık ve zararlılara karşı bitki direnci yükselir. Meyve de; şeker / asit oranı dengelenir, raf ömrü uzar, meyve rengi iyileşir. Meyveler aynı zamanda olgunlaşıp, hasat süresi kısalır.

15.15.15 gübresi mısır, tütün, patates, meyve ağaçları, bağ, zeytin ve narenciye ile her türlü sebze yetiştiriciliğince rahatlıkla kullanılabilir. Sebzelerde fide dikiminden 1-2 hafta önce, ağaçlarda ise su yürümeden önce yani tomurcuklanmadan 3-4 hafta önce kullanılmalıdır.

Potasyum Sülfat Gübresi Ürün İçeriği
%50 Potasyum Oksit (K2O)
Potasyum Sülfat, %50 potasyum içeren (K2O) granül veya toz yapıda olabilen bir gübre çeşididir. İçeriğinde ayrıca ortalama %16-20 oranında kükürt bulunur.
Kükürt, sülfat (SO4) formunda olup bitki tarafından direkt alınabilir formdadır. Ayrıca klor ve benzeri maddeler içermediğinden her türlü tarımda rahatlıkla kullanılır.

Türkiye toprakları potasyum açısından zengindir. Fakat özellikle yağışın çok, sulamanın yoğun yapıldığı bölgeler ile, toprak özelliği açısından kumlu ve geçirgen topraklarda potasyum takviyesi yapılmalıdır. Bitkiler üretim periyodu boyunca potasyuma gereksinim duyarlar. Yapısal özelliğinden dolayı potasyum toprakta geç çözünür. Bu nedenle taban gübresi olarak ya doğrudan ya da diğer taban gübreleri ile karıştırılarak kullanılmalıdır. Potasyum tüketimi özellikle bitkide meyve tutumundan sonra artar.
Potasyum meyvede; Asit-şeker oranını dengeler, renklenmeye etki eder, tat ve kokuyu arttırır, meyve dökümü sorununu en aza indirger, hastalık ve zararlılara karşı direnci arttırır, don tehlikesi ve soğuklar karşısında dayanıklılığın artmasını sağlar. Ayrıca hububatta sap kalitesini arttırarak verim kayıplarına neden olan ekin yatmalarını engeller.
Potasyum sülfat her türlü tarımsal üretimde kullanılabilinir. Ancak özellikle sebze, patates, turunçgiller, tütün ve bağlarda kullanımı tavsiye edilir.

Günümüzde daha çok yağı için yetiştirilen bir baklagil bitkisidir.
Danede % 20 oranındaki yağın yanında % 40'lık protein oranı ile kanatlılarda ve genç hayvanların rasyonlarında rahatlıkla kullanılan bir yem maddesidir. Metionince zenginleştirilen soya, protein bakımından hayvansal kökenli proteinlerden sonra gelir.
Soya A, E ve B1 vitaminleri bakımından zengindir. Mineral madde olarak fosfor ve potasyumca zengindir.
Soya fasulyesi dane olarak yemlerde pek kullanılmaz. Genellikle soya fasulyesinin küspesi yemlerde kullanılır. Soyanın süt verimine olumlu etkisi vardır. Rasyondaki oarnı % 20'yi geçmemelidir.

Sığırlarda optimum protein kullanımı, maksimum mikrobiyel protein sentezi için rumende yeteri kadar rumende yıkılabilir protein ve kolayca yıkılabilir karbonhidrat ve kalan miktarında yüksek kaliteli bypass protein olması ile başarılabilir.

Günlük mikrobiyel protein sentezi yukarda vurgulanan faktörlere bağlı olarak önemli düzeyde değişir. Normal koşullarda rumende mikrobiyel protein sentezi 2-3 kg civarında gerçekleşir. Geri kalan gereksinme bypass proteinle sağlanmalıdır. Yapılan bazı çalışmalarda doğumdan sonraki 120 günde bypass protein ağırlıklı yemlemenin süt veriminde %5-8'lik bir artışa neden olduğu gösterilmiştir.

Kepek; kaba, orta ve ince olmak üzere üç grupta toplanır. Danenin kabuğuyla nişasta deposu arasında kalan kısımları da ayrılır ve buna da “yemlik un” denir.

- Buğday kepeği
Kepekler büyükbaş, küçükbaş ve kanatlı rasyonlarında rahatlıkla kullanılır. Çok rahat küflenebilen kepeklerin dikkatli kullanılması gerekir. Küflü kepekler, asla hayvanlara verilmemelidir. Uzun süreli olarak ve yoğun kepekle beslemenin sakıncaları vardır. Mide ve bağırsaklarda asit, böbreklerde taş oluşumuna sebep olur. Çeşitli bitki kepeklerinin besin madde bileşimleri aşağıya çıkarılmıştır. Süt sığırlarına günde 2-3 kg, besi sığırlarına 5 kg verilir. Süt verimini olumlu etkiler. Kanatlı rasyonlarına % 15-20 oranında katılır.

- Çavdar kepeği
Hayvanlar tarafından daha fazla değerlendirilir. Süt ve besi sığırlarına 2-3 kg'dan fazla verilmemelidir. Kanatlı rasyonlarına % 10’dan fazla katılmaz.

- Arpa kepeği
Arpa, genellikle hayvan beslenmesi için yetiştirilir. Değirmende öğütülmesi de hayvan içindir. Bu nedenle arpa kepeği arpa unu ile birlikte değerlendirlir. Süt ineklerine günde 3-4 kg verilir. 47

- Mısır kepeği
Mısır kepeği daha çok kanatlı rasyonlarına bırakılır. Yumurta sarısının rengini olumlu etkiler.

Ürün temelde Mısır ve Buğday bitkilerinin Etanol Üretimi için kullanımından sonra artan atıklardan oluşan küspeye verilen bir isimdir. D.D.G.S üretimi çok fazla olmayan ancak uzun soluklu olarak saklanabilen bir üründür.

Hayvancılıkta en fazla Ayçiçeği Tohumu Küspesi (ATK) kullanılır. İki çeşit küspe kullanımı yaparsak yemdeki biyolojik değerler arttırılmış olur. Küspeler proteince zengindir ve süt üretimine katkısı olur. % 20- % 40 orada yeme ilave edilebilir, Genelde % 30 oranında katılabilinir.

En çok kullanılan kaba yem maddesidir. Hemen hemen yarısı sindirimi zor olan odunsu maddeleri içerir. Enerji ve sindirilebilir protein miktarı çok düşüktür. Kaliteli kaba yemlerin yokluğunda işkembeyi dolu tutmak ve geviş getirmeyi garanti altına almak için kullanılır.
Enerji katkısı eksi ve protein katkısı (verim payı) sıfır olarak kabul edilir. Yemde kalitesiz bir kaba yem olan samanın miktarı artıkça kesif yeme olan ihtiyaç ve yem masrafı oldukça artar. Samanı altlık olarak kullanmak veya melas ve hububat kırmaları ile karıştırıp silaj haline getirerek besin değerini artırmak en akıllıca yöntemdir.

Saman kat kat serilerek, her defasında yukarıda bildirilen oranlara uygun miktarlardaki melas, arpa kırması ve üre serpilerek traktörle çiğnenir. Doldurma işlemi tamamlandığında naylon örtü ile örtülüp üzeri toprakla kapatılır. Saman silajının olgunlaşma süresi 3.5-4 aydır.

En fazla üretilen kuru ot olup protein, Ca, beta-karoten bakımından zengindir. Yonca, yağmur değmeden ve yapraklar dökülmeyecek şekilde kurutulursa besleyici değeri yüksek olur, çünkü yapraklar gövde ve saplardan iki defa fazla protein kapsar.
Süt sığırı ve koyunlar için en iyi kaba yemdir. Süt miktarını arttırır, tane yemkonsantre yem miktarını düşürür.

Atlarda toz ve küf bulunmayan kuru yonca iyi bir kaba yemdir. Erken biçilmiş yonca fazla lakzatif olduğundan az miktarlarda verilmelidir. Hayvanlar tarafından iştahla yenildiğinden, eğer sınırlı verilmezse fazla yiyebilirler. Bu nedenle her 100 kg canlı ağırlık için 1 kg hesaplanarak verilmelidir.